Een typische zondagochtend?
Het is een zondagochtend in december. Ik word vandaag verwacht bij Bea (fictieve naam) om een interview af te nemen. Een dame van 64 jaar. Bea laat via telefoon weten dat ze een ochtendpersoon is en liefst ’s morgens in gesprek gaat met mij. Dit is de enige informatie die ik heb over haar, maar wellicht zal daar tegen deze middag verandering in komen. Hoewel dit geen ‘typische zondagochtend’ is in mijn leven, is het wel een ochtend die me zal bijblijven.
Het is vroeg in de ochtend en ik neem de vragenlijst nog eens door, maar betrap mezelf er toch op om ‘wat als’ scenario’s af te spelen in mijn hoofd. Wat als de persoon niet wilt antwoorden? Wat als de persoon het helemaal niet leuk vindt dat ik zo veel vragen stel? Wat als ik even de draad kwijt ben? Het is ondertussen 9u en ik vertrek uit mijn woning richting Bea. Ik neem bewust de bus om even nog een momentje voor mezelf te hebben vooraleer het interview van start gaat. Het is een kalme busrit waardoor ik even tot rust kan komen, misschien wel iets te rustgevend, want ik mis de juiste bushalte en ben verplicht om een eindje te wandelen.
De stress die ik in de vroege ochtend ervaren heb, ebt weg zodra ik op de bel druk en Bea haar enthousiaste stem hoor. Ik stap haar woning binnen en word warm onthaald door haar en haar twee honden. Dat is misschien wel een groot voordeel, besef ik nu, dat we de interviews bij de mensen thuis afnemen. Iemand zijn woning is geen formele setting en de persoon is al op zijn gemak, waardoor een gesprek vaak spontaan aanvoelt. Het is er gezellig, we hebben koffiekoeken, koffie en honden die rond dribbelen in de woning. De radio speelt heel stilletjes op de achtergrond en ik hoor ‘All I want for Christmas’ van Mariah Carey. Het zijn misschien wel deze kleine dingen die mij alvast gedurende mijn bezoek een thuisgevoel hebben gegeven.
`Dat is misschien wel een groot voordeel, besef ik nu, dat we de interviews bij de mensen thuis afnemen.
Honden, kerstavond en Arno
Woonverhalen, het levensverhaal van mensen gelinkt aan hun woning(en) doorheen hun leven, dat vormt een rode draad doorheen de interviews die we afnemen met de bewoners. En van zodra de opname start is Bea de auteur en vraag ik haar om haar woonverhaal in te delen in hoofdstukken. Hoewel ze deze vraag niet helemaal verwacht had, valt op hoe makkelijk ze de titels begint neer te schrijven. De titels die eruit komen spreken (letterlijk) boekdelen: verhuisbewegingen, ergens geland en dan weer verkast. Gedurende anderhalf uur word ik meegenomen doorheen het woonverhaal van Bea. Het gesprek verloopt heel spontaan en ik betrap mezelf erop dat ik meer wil vragen dan enkel de interviewvragen die op mijn blad staan. Dit is één van de vele voordelen die gepaard gaan met levensverhalen. Je leert een persoon kennen. Waar iemand zich nu bevindt, hoe iemand zich nu voelt, waar een persoon op dit moment nood aan heeft, heeft veel te maken met dat ene eerste hoofdstuk dat ze helemaal in het begin van het interview aanhalen. Vaak zijn de levensverhalen een manier om herinneringen op te halen, in dit geval verbonden aan de woning. In onderstaande quote zie je bijvoorbeeld hoe een grote leefruimte qua oppervlakte, wat op zich iets zeer fysiek en objectief is, door Bea omgevormd wordt naar een ruimte van positieve beleving en betekenis.
In die tijd kwam met kerstavond heel de familie samen: broers en zussen enzo. Dat was dan 3 jaar altijd bij ons omdat dat zo een immense woonkamer was. […] Dus wij, wij hebben daar echt prachtige kerstavonden gehad. Zo met stoeltjes, spelletjes en we hadden ruimte om alles te doen wat dat we wilden.
`Vaak zijn de levensverhalen een manier om herinneringen op te halen, in dit geval verbonden aan de woning.`
Voor ik het weet zijn we 1u30 verder en doorheen al mijn vragen. De opname stopt, de laptop gaat dicht, en één ding is opnieuw duidelijk na het woonverhaal te horen van Bea: dé oudere bestaat niet. Iedereen heeft een ander woonverhaal en iedereen heeft verschillende woonnoden. Daar waar voor de ene het thuisgevoel opgewekt wordt door de aanwezigheid van een hond, is het bij de andere misschien wel de aanwezigheid van een keuken met veel lichtinval. Bij de ene wordt het woonverhaal gekenmerkt door vele verhuisbewegingen, en bij de andere door slechts één woning. Een mooie passage van het interview vind ik wanneer Bea me vertelt over haar gelukkigste periode in haar woonverhaal en hoe het vinden van eigenheid hiervoor belangrijk was, :
De laatste vijftien jaar heb ik gewerkt in de thuiszorg. En ik was bij een klant bezig en het was Arno op de radio en ik dacht: die zeveroare. En toen dacht ik: dat is eigenlijk m'n ex die altijd zei: wat een zeveroare. Toen ben ik naar de bibliotheek geweest voor cd's van Arno. Ik ben dat beginnen beluisteren en ik dacht: da's toch niet zo slecht. Ja, je wordt ook een stuk verweven he met mekaar, ik was 41 jaar getrouwd. Dus die eigenheid van: Wat doe ik nu graag? Dat was zo op de achtergrond gekomen en nu dit laatste jaar heb ik dat allemaal ontdekt. En nu leef ik, doe ik hetgene wat ik wil doen, luister ik hetgeen wat ik wil luisteren, ik kijk wat ik wil. Ik kan nu zeggen: dat is echt mijn gelukkigste periode.
Na het interview laat Bea me weten dat ze deugd heeft gehad van ons gesprek, om terug te denken aan vroeger, dingen waar ze al lang niet meer over heeft nagedacht. Het zijn dergelijke complimenten, dergelijke gesprekken die mijn zondagvoormiddag leuker maken en die me een boost geven om verder aan de slag te gaan met de toekomstige interviews binnen HOUSE. Niet alleen ontzettend relevante data voor HOUSE haal ik uit het interview. Het zou zomaar eens kunnen gebeuren dat er ook belangrijke levenslessen voor mezelf naar boven komen uit de 60 interviews die we de komende maanden plannen te doen met huidige en toekomstige ouderen.
